[Eibergen]
Wie echt wil kennismaken met het (Achterhoekse) boerenleven van destijds en de omringende gebruiken, kan niet om Meester H.W. Heuvel (1864-1926) heen. Van hem verscheen in 1927, vlak na zijn dood, het boek Oud-Achterhoeksch Boerenleven Het Heele Jaar Rond, verzorgd door zijn vriend Hendrik Odink (1889-1973). In de afgelopen jaren kwam er op initiatief van een werkgroep een vervolg met grotendeels ongepubliceerd werk van Heuvel. Inmiddels wordt gewerkt aan deel vier en daar is Eibergenaar Leo van Dijk bij betrokken.
Tekst en Foto: Rob Weeber
Vroeger was zeker niet alles beter, maar wel anders. Wim Sonneveld liet het al doorschemeren in zijn in 1965 geschreven liedje Het dorp. Dat gaf een bescheiden indruk van het oude (boeren)dorpsleven met zijn gebruiken. Maar het autobiografische werk Oud-Achterhoeksch Boerenleven Het Heele Jaar Rond van Meester H.W. Heuvel is een echte klassieker en door kenners ook wel het meest complete boek over de Achterhoek genoemd. Folklorist en geschiedschrijver Meester H.W. Heuvel beschreef bijna van dag tot dag het plattelandsleven rond 1876 van zijn jeugd, gezien door de ogen van een 12-jarige. Daarbij stond niet alleen het boerenleven centraal, maar ook de streekgeschiedenis, volksgewoonten, kerkhistorie en de natuur. De populariteit van het boek leidde tot maar liefst elf edities.
Twaalfde editie
Nieuw onderzoek naar het leven van H.W Heuvel leidde in 2013 tot de oprichting van de Studiekring Hendrik Willem Heuvel met liefhebbers van de werken van Heuvel. Ook werd in 2014 de Larense Heuvel Werkgroep opgericht, een spontaan particulier initiatief naar aanleiding van de 150e geboortedag van Meester Heuvel. De werkgroep werd in 2017 benaderd door Willem Ouweneel uit Houten, emeritus hoogleraar systematische theologie. Hij had al langer de wens om een twaalfde druk van het boek uit te brengen, voorzien van annotaties en bijlagen. Bijgestaan door een redactie bestaande uit Arend Heideman, René Nijhof, Tonny Roeterdink, Gerda Stokreef-Braakman, Ben Wagenvoort en Leo van Dijk, resulteerde die wens in 2020 in het boek Oolde, mijn Oolde met als ondertitel Oud-Achterhoeksch Boerenleven Het Heele Jaar Rond. Het enthousiasme was groot en men besloot tot een vervolg met grotendeels ongepubliceerd werk van Heuvel. Binnen drie jaar ontstond de Oolde-trilogie, verwijzend naar de geboortestreek van Heuvel nabij zijn geboorteplaats Laren (Ov).
Geen hokjesgeest
De titel van het eerste deel kan gezien worden als een uitroep van verzuchting, waarmee Heuvel een sterk verlangen uit naar zijn geliefde geboortestreek en boerderij Blauwhand waar hij opgroeide. Het betreft hier zowel biografische verhalen als verhalen over zijn leven. “Als oud-psycholoog vind ik het interessant om te achterhalen wie Heuvel nu werkelijk was”, licht redactielid en Eibergenaar Van Dijk toe. “Maar de realiteit is dat ik met het onderzoek naar zijn persoonlijkheid ook afhankelijk van externe bronnen ben. Vooral in zijn jeugd had hij veel last van heimwee, maar ook had hij een levenslange angst voor de dood. Aan de andere kant stond hij heel erg open voor anderen en had hij geen last van hokjesgeest, ook niet wat het geloof betrof. Hij werd hoog geacht als mens en intellectueel. Heuvel was een man die een gave had voor verwondering en verbeelding en wilde dat ook anderen bijbrengen. Daarom begon hij schoolboekjes te schrijven met als doel aan te sluiten bij de interesses van leerlingen.”
Ongepubliceerd werk
Het volgende deel, Weg van Oolde, beschrijft Heuvels adolescente leven tussen 14 en 21 jaar en met name de verhuizing naar Gelselaar waar hij onderwijzer werd. Deel drie, Een nieuw Oolde, gaat over zijn laatste tijd in Gelselaar waar hij van 1890 tot 1901 schoolhoofd was en zijn daaropvolgende tijd als schoolhoofd in Borculo tot aan zijn dood. “Heuvel wandelde graag door de streek”, licht Van Dijk toe. “Tijdens het wandelen kon hij fantaseren en dromen. Hij fietste nooit, dan moest je namelijk meer opletten op je omgeving.” Deel drie bevat ook vele nog niet eerder gepubliceerde verhalen. “Ik heb vele dagen in het Erfgoedcentrum Achterhoek Liemers in Doetinchem doorgebracht en ben toen op nieuw, nog onuitgebracht werk gestuit. Het gaat hier vooral op mondelinge overleveringen die Heuvel op latere leeftijd bij oude mensen optekende, zogenaamde oral history.”
Deel vier
Inmiddels wordt gewerkt aan deel vier. “Dit deel zal voornamelijk gaan over de oral history, voetnoten van Heuvel en een fantasieverhaal met aan de werkelijkheid ontleende trekken. Het is nog onbekend wanneer dit deel uitkomt en wat de titel wordt. Maar gelet op de dadendrang van onze hoofdredacteur Willem Ouweneel, zal het niet al te lang duren”, lacht Van Dijk. De eerste drie delen zijn bij uitgeverij Aspekt en in de boekhandel verkrijgbaar.