Carina Claassens, keramiste uit Zuid-Afrika

[Haarlo]

Keramisch kunstenaar Carina Claassens (39) groeide midden in de natuur op. Haar vader was beheerder van het Blyde River Canyon natuurreservaat in het noordoosten van Zuid-Afrika. Dat gevoel van vrijheid en ruimte om haar heen zou haar nooit meer loslaten, evenals haar afkomst. Ze heeft het erg naar haar zin in de kalmte van de Achterhoek, maar ze blijft een kind van Zuid-Afrika.

Tekst: Rob Weeber Foto: Feikje Breimer

Het wildnatuurpark waar ze opgroeide, was een grote speelplaats met daaromheen diverse wilde dieren. Het gevaar loerde om elke hoek, maar het hoorde ook bij het dagelijks leven. “Als kind van vijf jaar liep ik alleen door het veld naar het kantoor van mijn vader. Niet ver daar vandaan liepen ook luipaarden en cheeta’s. Ook ging ik zwemmen in de Blyde River Canyon, waar verderop in de Swadini-dam ook nijlpaarden en krokodillen zwommen. De natuur stond altijd voorop bij ons thuis, ook tijdens weekenden en vakanties. Als we bijvoorbeeld naar zee gingen, dan kampeerden we op een verlaten plek, zonder stromend water of elektriciteit.”

In haar tienerjaren verhuisde het gezin naar Polokwane. Haar vader was benoemd tot directeur van het natuurreservaat Transvaal. Daar rondde ze haar middelbare schooltijd af en vertrok vervolgens voor een studie Beeldende en Toegepaste Kunsten naar de Tshwane University of Technology. In 2003 behaalde ze daar haar master voor keramiek en printmaking. “De Tshwane universiteit is de enige kunstopleiding die niet alleen vakinhoudelijk doceert, maar ook opleidt tot entrepreneur. Zo leer je hoe je je kunst kunt vermarkten.”

Memory boxen

Wie haar kunst bekijkt, ziet haar Afrikaanse roots terug. Het is de mix van kleurgebruik, grondstof en vooral ook textuur, hoewel het niet appelleert aan de ‘primitieve’ Afrikaanse kunst. “Iedereen herkent wel de traditionele, soms wat primitieve Afrikaanse kunstvoorwerpen. Ik wil vernieuwend bezig zijn, met hedendaagse, beeldende kunst. Sinds vorig jaar ben ik begonnen met mijn memory boxen, keramieken kubussen met een geheime boodschap erin. Ik heb er de titel ‘Kun je me horen?’ aan gegeven. Iedere kubus is uniek en symboliseert een gedachte, zorg of herinnering die ik wil delen. Herinneringen vervagen, maar de boodschap via de kubus blijft bestaan. Samen met Nini Ikhena, een Nigeriaanse student, heb ik er een augmented reality project van gemaakt: CeramiAR. Als je een bepaalde app voor de kubus houdt, dan krijg je een video te zien op je telefoon.”

Carina omschrijft haar herinneringen als bitterzoet. Ze gaan over haar jeugd en volwassenheid, over thema’s als apartheid en heimwee. De herinneringen vormen een zaadje dat na geplant te zijn, almaar doorgroeit. De kubus zal daarom altijd deel uit blijven maken van haar werk. Het bittere slaat op het verwerkingsproces van bepaalde ervaringen uit haar leven, zoals die met apartheid en racisme. Carina is blank, maar heeft de scheiding der rassen altijd veroordeeld. “We gingen thuis met iedereen om en in het natuurreservaat werkten veel donkere mensen. Toen ik op de middelbare school in Polokwane zat, moesten we een fotoboek meenemen met afbeeldingen van familie en vrienden. In mijn boek stonden veel foto’s van mensen uit het park. Die school echter was voor blanke kinderen en ik werd uitgelachen. Toen begreep ik het nog niet, maar later wel. Donkere mensen werden daar als bedienden gezien en niet als vrienden. Nog steeds kan ik boos worden als ik onrecht zie in mijn geboorteland. Daarom begrijp ik ook de Black Live Matters beweging zo goed.”

Ubuntu

Na haar studie verhuisde ze naar Mozambique waar ze haar eerste Clay Café opende en vooral workshops gaf aan expats. Daarvoor al had ze haar latere Nederlandse man leren kennen tijdens een duikcursus in Tofo, Mozambique. Ze besloot in 2005 naar Amsterdam te emigreren en begon twee jaar later met het promoten van de hedendaagse Zuid-Afrikaanse kunst van kunstenaars als Clifford Charles, Zanele Muholi en Vusi Beauchamp. Haar expositie heette Ubuntu (‘de mens is een mens door andere mensen’).

“Zuid-Afrikaanse kunstenaars werden teveel uitgebuit in eigen land. Met deze expositie konden we ze als het ware te hulp schieten. Kunst is een middel om apartheid en racisme te bestrijden en dat wilden we laten zien.” Voor haar volgende expositie werd ze door Afrovibes gevraagd, het jaarlijkse theaterfestival uit Zuid-Afrika. Daarna sloeg ze een andere weg in en werd uiteindelijk algemeen directeur van het Festival voor het Afrikaans, dat de samenwerking tussen Nederlandse en Zuid-Afrikaanse kunstenaars bevordert. Na een aantal jaren nam ze daar ontslag. “Ik was ongemerkt in onbalans met mezelf geraakt, had teveel energie in andere mensen gestoken en mijn eigen ambities verwaarloosd.” Ze begon in 2017 in Zaandam opnieuw een Clay Café en legde zich weer toe op de klei, het keramiek.

Twee jaar later zou hun zoektocht naar een woonboerderij eindelijk beloond worden. Deze stond in Haarlo, in de Achterhoek. Hier vond ze weer de rust en de natuur en ervaarde ze vooral voor het eerst het gevoel dat ze hier oud kon worden. Ook hier opende ze weer een Clay Café. “Wij zijn gelukkig hier, maar in mijn hart blijf ik Zuid-Afrikaanse. Het zijn de geur, de klanken en de mensen. Zuid-Afrika blijft een groot deel van mijzelf.”