[Hummelo]
Diva Dichtbij groeide in 13 jaar uit van een goed idee tot een maatschappelijke organisatie die toegroeit naar duizend optredens per jaar. Kleine, intieme optredens, vaak aan de rand van het bed of in huiskamers van verpleeghuizen, waar met zang hart en ziel worden geraakt.
Tekst: Gerard Menting Foto’s: Marianne Oosterink
Pieternel van Amelsvoort had daarvoor al ontdekt hoe bijzonder het kan zijn om met zingen contact te maken met mensen die door ziekte of andere ongemakken emotioneel moeilijk bereikbaar zijn. In de zomer van 2006 begon de professioneel zangeres uit Hummelo met de eerste optredens als Diva Dichtbij. Ze sloot 2019 af met 19 zangeressen en zangers die met in totaal 859 optredens door het hele land vele duizenden in verpleeg- en verzorgingshuizen onvergetelijke momenten hebben.
Memorabel
Het was een memorabele gebeurtenis tijdens een vakantie in Frankrijk waar Pieternel van Amelsvoort de bron ontdekte waar Diva Dichtbij uit is voortgekomen. Ze was in een gezelschap waar ook een terminaal zieke bij was. Er stond een vleugel, en al op de eerste avond stond ze ernaast te zingen. Toen merkte ze voor het eerst het intense contact dat je in zo’n situatie met zang kunt maken. “Je komt heel dichtbij, alsof je bij elkaar in de ziel kunt kijken. Dat raakte me enorm.”
Het weerhield haar er niet van door te blijven zingen. “Dat is wel handig ja, dat je dat kunt en niet mee gaat huilen met de mensen. Het was zo’n bijzondere ervaring dat ik dacht: hier moet ik meer mee doen.”
Mooie jurk
Samen met een vriendin bedacht ze hoe dat zou kunnen werken. In een kunstzinnig kastje, tevens een stukje decor, zit een cd-speler met geluidsbox verwerkt. Op de cd staat de pianobegeleiding van een divers repertoire aan nummers, van opera en musical tot religieuze liederen en liedjes in Frans, Duits, Indisch, Engels en natuurlijk Nederlands. In een mooie jurk komt ze dan binnen. “Want het plaatje moet wel kloppen.”
“Ik stel me open, dat doen zij ook. Er staat een uitwisseling met muziek als voertuig voor emotie.”
Ze dacht eerst aan de palliatieve zorg en nam contact op toen ze weet kreeg van een congres over dat onderwerp. “Ik wilde me voorstellen en laten horen hoe je met zang mensen kunt bereiken. Ik kreeg vaak reacties dat het te intimiderend zou zijn om aan de rand van het bed, zo intiem en dichtbij, voor mensen te zingen. Ik wist dat het wél kon en dat het klopte.” Op dat congres mocht ze tussen de middag een uur laten horen wat ze bedoelde. “Al snel zat er meer dan honderd man in de zaal. Ik zag waterlanders en wist toen dat de mensen echt geraakt waren.”
Ze benaderde verpleeghuizen en dat zorgde voor veel respons. “De mensen zitten daar in een situatie waar je als mens niet gezien wordt. Opgeborgen achter een deur waar mensen niet doorheen komen. Als ik ga zingen in een huiskamer met tien tot vijftien mensen, dan kijk ik ze stuk voor stuk in de ogen. Ik stel me open, dat doen zij ook. Er ontstaat een uitwisseling met muziek als voertuig voor emotie.”
Kijken naar de mens
De vraag naar optredens van Diva Dichtbij bleef toenemen. Bij verzorgingshuizen, voor mensen met dementie maar ook in de psychiatrie. “Wij kijken naar de mens, niet naar het ziektebeeld. Dat voelen ze. Soms bereik je mensen meteen, soms pas bij het laatste lied. Een directeur schreef me dat hij voor het eerst in jaren emotie had gezien bij een depressieve vrouw. Hij was diep ontroerd toen hij dat zag gebeuren.”
‘Alsof je bij elkaar in de ziel kunt kijken’
De oprichting van een stichting maakte verdere groei mogelijk. Met 117 optredens in het derde jaar werd ook duidelijk dat ze het niet meer alleen kon. “Er waren genoeg mensen die mee wilden doen, maar aardig kunnen zingen is niet genoeg. Ik heb een trainer gezocht om dat op te pakken.”
Inmiddels werkt Diva Dichtbij met 19 zangers en zangeressen. Allemaal professioneel geschoold, met uitstraling en met dat extra’s, waarmee je de doelgroep kunt bereiken. Zoals Paul Walthaus, die bij Stage Entertainment (voorheen Joop van den Ende) musicals zingt, of Kim Savelsbergh van Opera Zuid.
Zeldzaam talent
“Ze misten iets bij het zingen en vonden dat bij ons.” De selectie is heel intensief, van de tachtig kandidaten waren er de vorige keer vier geschikt. “Je komt erachter dat het een zeldzaam talent is”, ervaart Van Amelsvoort. Zelf is ze vooral bezig met de artistieke leiding van de organisatie, nog maar een enkele keer kruipt ze zelf nog in de Diva-rol.
Ook Arabisch en Turks
Marianne van Houten is een van de diva’s die ook Turkse en Arabische liederen zingt. “Arabisch is lastig. Daar is ook geen bladmuziek van”, legt Van Amelsvoort uit. Via een kennis kwam ze in contact met en Syrische ud-speler, die kort in Doetinchem was als asielzoeker. “Hij geeft ons masterclasses en speelt de muziek in. Het bleek een topmuzikant te zijn, die ook al speelde met het Schönberg Ensemble.”
Het was de vraag hoe de reactie zou zijn op diva’s die repertoire uit een heel andere cultuur zouden zingen. “Is het niet aanmatigend dat we dit doen? Een Turkse dementerende man raakte helemaal in de war toen Marianne een Turks lied voor hem zong. Een verzorgster reageerde alert en belde zijn dochter. Toen zij er was, kon hij zijn heftige emoties die de muziek opriep delen. Zo diep kan het mensen raken.”